Muzyka w tekstach kultury pojawia się często w kreacji nowych bohaterów, ale również jako nawiązanie do istniejących wytworów kultury – może być dowodem intertekstualności. Odrębnym motywem jest muzyczność, na którą ma wpływ budowa utworu, użyte słownictwo, zrytmizowanie, refreny itd.

Przygotowując się do matury 2017, warto przygotować sobie bazę motywów kulturowych wraz z przykładami tekstów. Zgodnie z nową podstawą programową, zbiór tekstów kultury obejmuje nie tylko przykłady dzieł literackich, ale również tekstów należących do innych dziedzin sztuki, w tym filmu, muzyki, malarstwa, teatru, rzeźby czy plakatu. Na dobry początek – motyw miłości w cieniu cierpienia. Miłość ma różne oblicza. Może być szczęśliwa lub tragiczna, platoniczna, zmysłowa, od pierwszego wejrzenia, bezinteresowna… Sztuka mówi o wielu jej aspektach, dlatego warto zwrócić uwagę na sposób, w jaki jest prezentowane to uczucie w tekstach kultury. Jednym z ciekawszych obrazów miłości jest ten, któremu towarzyszy śmierć. Motyw Eros i Tanatos realizują takie utwory i dzieła plastyczne oraz filmowe, w których bohaterowie kochali i byli kochani, jednak na drodze ku ich szczęściu stanęła śmierć. Prześledźmy przykładowe teksty kultury, w których pojawia się motyw miłości w cieniu śmierci Mit o Orfeuszu (L) Mit grecki będący źródłem motywu Eros i Tanatos opowiada historię poety Orfeusza, który z miłości do żony Eurydyki schodzi do Hadesu i wyprowadza ukochaną z podziemi. W ostatniej chwili łamie jednak warunek postawiony przez władcę zaświatów i traci kobietę na zawsze. Mit ukazuje uczucie miłości, które jest silniejsze od śmierci, ale jednocześnie jest z nią nierozerwalnie połączone. William Szekspir, Romeo i Julia (L) Utwór angielskiego dramaturga to ponadczasowa historia dwojga kochanków pochodzących z wrogich sobie rodów. Ich miłość naznaczona jest tragicznym piętnem śmierci – oboje w wyniku nieporozumienia popełniają samobójstwo. Romeo i Julia, (USA 1996), reż. Baz Luhrmann (F) Widowiskowa adaptacja sztuki Szekspira została ujęta w formę uwspółcześnioną i nakręcona w stylu przypominającym wideoklip. Fabuła niewiele jednak odbiega od oryginału, a tragizm głównych postaci podkreślają dobre kreacje aktorskie Leonardo DiCaprio i Claire Daines. Bolesław Prus, Kamizelka (L) Pozytywistyczna nowela opowiada o skromnym, ubogim małżeństwie, które nawet w obliczu śmiertelnej choroby pielęgnuje uczucie. Małżonkowie wspierają się nawzajem, sięgając nawet po drobne oszustwo, aby jak najdłużej podtrzymywać nadzieję na wyzdrowienie jednego z nich. Johann Wolfgang Goethe, Cierpienia młodego Wertera (L) Preromantyczna powieść epistolarna (powieść w listach) realizuje typowy romantyczny wzorzec miłości. Werter, zakochany w Lotcie, ma nadzieję na odwzajemnienie uczucia, mimo że kobieta ma już towarzysza. Niezwykle wrażliwy mężczyzna nie potrafi znieść odrzucenia i popełnia teksty kultury: Między piekłem a niebem, reż. Vincent Ward (F) Marzyciel, reż. Mark Forster (F) Éric-Emmanuel Schmitt, Oskar i pani Róża (L) Zestawienie przygotowała Anna Józefiak - polonistka, autorka serwisu Teksty kultury do matury. Więcej materiałów przydatnych do przygotowania do matury znajdziecie w serwisie pod patronatem Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie . dodane przez

Przyjaźń w tekstach kultury – podsumowanie. Przyjaźń to jeden z najbardziej popularnych i uniwersalnych motywów literackich, podejmowany przez twórców różnych epok, zarówno w przypadku książek dla dzieci i młodzieży, jak i opowieści pisanych dla osób dorosłych, ze względu na ponadczasowe znaczenie przyjaźni w relacjach międzyludzkich.

Jesteś w: Motyw historii Autor: Karolina Marlęga Serwis chroniony prawem autorskim Spis treści Motyw historii - wprowadzenie Motyw historii w literaturze Motyw historii w malarstwie Motyw historii w filmie Motyw historii - wybrane tematy wypracowań Motyw historii - przykłady wstępów Motyw historii - przykłady zakończeń Motyw historii - literatura podmiotowa Motyw historii - literatura przedmiotowa Motyw historii - wprowadzenie Historia od wieków inspirowała twórców kultury. Jej echa odnajdujemy w literaturze, sztuce, nawet muzyce. Artyści pragnęli uwieczniać wydarzenia ważne, podniosłe, takie, które nie mogą być zapomniane. Apogeum zainteresowania historią nastąpiło w XIX wieku. Wtedy to pojawiła się powieść historyczna - za jej ojca uważa się Waltera Scotta. Popularność powieści historycznej spowodowała, że gatunek ten szybko zajął ważne miejsce wśród prozy powieściowej. Historia przelana na papier przez literatów ożywała, pozwalała czytelnikowi zbliżyć się do wydarzeń z przeszłości. Niezwykłe było to, że pisarze potrafili – mówiąc kolokwialnie – ubrać fakty historyczne, daty w otoczkę pełną poetyckości i emocjonalności. Bohaterowie powieści stawali się dla odbiorców autorytetami, ich sukcesy czy porażki stawały się sukcesami i porażkami czytelnika. Prawdą staje się więc myśl Klaudiusza Helwecjusza – jednego z twórców Wielkiej Encyklopedii Francuskiej. Stwierdził bowiem, że „Historia jest powieścią faktów, a powieść – historią uczuć”.Motyw historii w literaturze Literatura towarzyszyła ludziom, od kiedy tylko wynaleziono pismo. Około roku 2000 powstał pierwszy starożytny epos o królu sumeryjskim – „Gilgamesz”. Z kolei ok. roku 1200 w Chinach powstała księga „I-Ching”, tzw. Księga Przemian. Około roku 1000 w Indiach pojawiła się „Rigweda”, pisany w sanskrycie redyjski zbiór hymnów. Literatura stała się narzędziem, dzięki któremu także ważne wydarzenia historyczne przetrwały do dziś. Już w antyku zaczęto opisywać historię. Przykładem może być „Iliada” Homera, „Dzieje” Herodota, nazywanego „ojcem historii”, czy „Wojna peloponeska” Tukidydesa. W średniowieczu, oprócz literatury podporządkowanej teocentryzmowi, pojawiła się także historiografia. Powstawały kroniki historyczne, opowieści o dziejach minionych i współczesnych, współczesnych, których autor przestrzegał porządku chronologicznego. W renesansie, do literatury upamiętniającej historię zaliczamy np. „Pieśń o spustoszeniu Podola” Jana Kochanowskiego. W tym przypadku to pieśń dokumentuje wydarzenie historyczne. W baroku poeci pisali o kruchości i marności życia ludzkiego. Pośród tej tematyki swoje miejsce znalazła także historia. Przykładem mogą być „Pamiętniki” Jana Chryzostoma Paska czy „Transakcja wojny chocimskiej” Wacława Potockiego. W literaturze oświecenia poruszano często tematy polityczne. W tym też czasie powstał obecny hymn Polski „Mazurek Dąbrowskiego”. W romantyzmie tematyka, zwłaszcza w literaturze polskiej, była patriotyczna i niepodległościowa. Poeci pisali utwory „ku pokrzepieniu serc”, aby zachęcić Polaków do walki o wolność ojczyzny. Przykładami utworów romantycznych, romantycznych, w których przedstawiono historię są np. „Konrad Wallenrod”, „Pan Tadeusz”, „Kordian”. Z kolei literatura pozytywizmu głosiła hasła pracy organicznej, pracy u podstaw, asymilacji Żydów, emancypacji kobiet. Ze względu na panująca cenzurę, do opisywania wydarzeń historycznych używano symboli, metafor, języka ezopowego. Do takich utworów zaliczamy „Nad Niemnem”, „Quo Vadis”, Trylogię Henryka Sienkiewicza. Literatura współczesna obejmuje czasu od 1939r do dnia dzisiejszego. Mówi o okupacji niemieckiej, czasach komunizmu w Polsce. Utwory, które mówią o tych wydarzeniach to „Opowiadania” Tadeusza Borowskiego, „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall. Po krótkim przedstawieniu epok możemy zauważyć, że w prawie każdej był poeta, który opisywał wydarzenia historyczne. • „Bogurodzica” - dzięki przekazowi Długosza nabrała nowego znaczenia jako pieśń bojowa i narodowa. Nazwanie „Bogurodzicy” „pieśnią ojczystą” oznacza, że w XV wieku była ona, pomimo, że ma formę modlitwy do Chrystusa za pośrednictwem Matki Boskiej, swoistym polskim hymnem rycerskim. • Jan Długosz, „Roczniki, czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego” (Historia Polski) - obejmuje ona okres od czasów legendarnych do roku 1480. Jednym z najważniejszych opisanych w tej kronice wydarzeń jest bitwa pod Grunwaldem, którą autor znał z relacji ojca i innych jej uczestników. Długosz stworzył relację dość dokładną i bardzo prawdopodobną, o czym świadczą liczne szczegóły. • Adam Mickiewicz, „Reduta Ordona” - utwór napisany jest w formie relacji z pola bitwy, włożonej w usta adiutanta. Jest przykładem wiersza o charakterze batalistycznym, ale zawiera także ogólne refleksje na temat walki: „Spojrzałem na redutę; - wały, palisady, Działa i naszych garstka, i wrogów gromady; Wszystko jako sen znikło. - Tylko czarna bryła Ziemi niekształtnej leży - rozjemcza mogiła”. Wizja powstania jest bardzo literacka, przypomina odę, co wyraża się na przykład w zakończeniu wiersza, w którym Ordon bohatersko ginie (w rzeczywistości dowódca przeżył i wyemigrował do Włoch). • Adam Mickiewicz, „Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego” - przedstawiają one dzieje świata i Polski na ich tle jako ciągłą walkę ludów o wolność. Jej pragnienie jest głównym celem i czynnikiem napędowym rozwoju ludzkości. Do niej dążą wszystkie narody, a zmagania o nią determinują losy świata. Taka wizja historii jest w wielu przypadkach przesadzona i niezgodna z prawdą, gdyż nie zawsze szlachetne ideały kierowały ludźmi, tworzącymi historię. Mickiewicz chciał, by jego utwór zabrzmiał jak patetyczna lekcja historii, mająca na celu ogłoszenie proroctwa zmartwychwstania Polski i jej zwycięstwa nad zaborcami. Osiąga to przez połączenie historii z wiarą. Wizja historii Polski jest powodowana chęcią odzyskania we własnym odczuciu honoru i dumy narodowej, zniszczonych upadkiem kraju. Miała ona służyć złagodzeniu goryczy porażki i znalezieniu powodów klęski innych niż wewnętrzna słabość i samolubstwo szlachty. Poeta zapowiada zwycięstwo, ale też żąda od czytelnika czynu. strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 - - 7 - - 8 - - 9 - - 10 - - 11 - - 12 - - 13 -

Matura ustna z języka polskiego w nowej formule znacząco odbiega od zdawania egzaminu w formie prezentacji, jaką jeszcze niedawno przygotowywało się przez cały rok. Aby tegoroczni maturzyści wiedzieli, jakiego typu zadań mogą się spodziewać na egzaminie maturalnym z języka polskiego, postanowiliśmy przedstawić jedno przykładowe zadanie przygotowane przez CKE wraz z przykładowym rozwiązaniem. Więcej tego typu zadań można znaleźć na stronie CKE pod adresem Oto przykładowe zadanie, które uczeń losuje podchodząc do zdawania matury ustnej z języka polskiego: Jak w tekstach kultury może być uwznioślona zwyczajność? Omów zagadnienie, odwołując się do przytoczonego fragmentu i do całości Pana Tadeusza oraz do innego tekstu kultury. Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz” Na Litwie much dostatek. Jest pomiędzy nimi Gatunek much osobny, zwanych szlacheckimi; Barwą i kształtem całkiem podobne do innych, Ale pierś mają szerszą, brzuch większy od gminnych, Latając bardzo huczą i nieznośnie brzęczą, A tak silne, że tkankę przebiją pajęczą Lub jeśli która wpadnie, trzy dni będzie bzykać, Bo z pająkiem sam na sam może się borykać. Wszystko to Wojski zbadał i jeszcze dowodził, Że się z tych much szlacheckich pomniejszy lud rodził, Że one tym są muchom, czym dla roju matki, Że z ich wybiciem zginą owadów ostatki. Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem, oprac. S. Pigoń, Wrocław 1982. Jakie zadanie stoi przed zdającym? Co powinien uwzględnić w swojej wypowiedzi? Przed maturzystą stoi zadanie, podczas którego powinien wykazać się: znajomością całego dzieła, nie tylko wskazanego fragmentu – odniesienie się do całości utworu określeniem problematyki utworu, a także jego warstwy symbolicznej analizą i interpretacją wylosowanego fragmentu umiejętnością tworzenia dłuższego tekstu mówionego, który powinien być spójny, poprawny pod względem stylistycznym, składniowym itp. oraz powinien być bogaty w odpowiednie słownictwo znajomością takich pojęć, jak „codzienność”, „uświęcenie”, „uwznioślenie” Realizacja – przykład: Określenie problemu Codzienność w tekstach kultury pojawia się od zarania dziejów, ale szczególnie mocno zostało to zaakcentowane już w okresie renesansu – przedmiotem zainteresowania artystów stały się wówczas zwyczajne sprawy i problemy, którym przyglądano się z uwagą, by lepiej i mądrzej żyć. Tradycje formowane w odrodzeniu ukształtowały obyczajowość szlachecką I Rzeczypospolitej. Adam Mickiewicz nawiązuje do tych tradycji, pokazując nie tylko wielką historię narodową, ale też historię szlachecką – domową, powszednią. Jeśli postawimy już jakąś tezę, to potem musimy ją odpowiednio uargumentować. Argumentacja mogłaby wyglądać następująco: Wojski jest mistrzem polowania, w lecie z upodobaniem poluje nawet na muchy i to one są właśnie głównym tematem przytoczonego fragmentu. Nie są to muchy zwyczajne, lecz owady, które „pierś mają szerszą, brzuch większy od gminnych” (epitety kojarzące się ze szlachtą), a siła i odwaga pozwala im wygrywać z polującymi na nie pająkami. Są to zatem muchy wyjątkowe, wręcz nobilitowane do stanu swego rodzaju owadziego szlachectwa przeciwstawionego muchom gminnym. Wojski tworzy genealogię tych much (może ona być odbierana humorystycznie) na sposób mityczny: muchy szlacheckie są dla gminnych tym, czym dla pszczelich rojów królowe matki – bez matek roje giną. Można w przytoczonych fragmencie widzieć tylko niewinny żart Mickiewicza, ale można też dostrzec potrzebę porządkowania świata w najdrobniejszych szczegółach, a zasadniczym stanem takiego uporządkowania jest hierarchia podkreślająca przywódczą z natury rolę szlachty. Odwołanie do załączonego tekstu. Następnie należy odwołać się do całości dzieła, a także do innych utworów, których znajomością dobrze byłoby się pochwalić. Odwołanie się do kontekstów podnosi wartość wypowiedzi, co uznaje się za walor i jest dowodem na to, że uczeń potrafi nie tylko myśleć kontekstowo, ale także posiada co do tego odpowiednią wiedzę. Przykładowe odwołanie się do całości utworu mogłoby wyglądać następująco: Mickiewicz uzyskuje to poprzez afirmację codzienności i zwyczajności. Obecna w poemacie afirmacja zwyczajności jest świadectwem dążenia autora do uwznioślenia wizji świata, do którego poprzez tworzenie arcydzieła, odbywał sentymentalną, duchową podróż. To świat na wpół baśniowy, w którym zwykłe elementy przyrody (np. kapusta, konopie), zwykłe przedmioty (np. rapier, porcelana), zwykłe miejsca (np. kopiec mrówek przy „świątyni dumania”) czy zwykłe czynności (np. zbieranie grzybów, parzenie kawy) zostają podniesione ponad stan zwykłości. To połączenie realizmu z idealizacją ma tworzyć obraz świata na pozór zwykłego, który, gdy mu się dobrze przyjrzeć, na każdym kroku odkrywa przed czytelnikiem oblicze niezwykłe, niemal baśniowe. Odwołanie kontekstowe mogłoby wyglądać następująco: Szczególny, paradoksalny rodzaj uwznioślenia codzienności stosował jeden z twórców i klasyków amerykańskiego pop-artu Andy Warhol, który do rangi „bohaterów” swoich obrazów podniósł zwykłe, nierzadko, seryjnie robione przedmioty. Były nimi najczęściej elementy kojarzone z komercyjnym wymiarem amerykańskiej rzeczywistości – np. popularna zupa czy gwiazdy pop-kultury. Paradoksalny i prowokacyjny sposób nobilitacji takich przedmiotów polegał na tym, że podnosząc je do rangi tematów swoich dzieł, artysta pokazywał, jak zdegradowana w pewnych obszarach (także estetycznie) jest współczesna rzeczywistość. Na przygotowanie wypowiedzi zdający ma 15 minut, z kolei na jej wygłoszenie ma 10 minut. Na końcu odbywa się rozmowa z komisją, która trwa 5 minut. Cały egzamin zamyka się w 30 minutach.

W sztuce i literaturze artyści mają do wyboru: posługiwanie się symboliką, alegorią i metaforyką lub realizmem. Nie wszyscy wybierają naśladowanie rzeczywist

motyw starego zamczyska w tekstach kultury